Matter là gì? Tầm quan trọng của nó với nhà thông minh như thế nào? Cùng KNXStore tìm hiểu một cách chi tiết trong bài viết dưới đây nhé.
Trong nhiều năm qua, ngành công nghiệp nhà thông minh phát triển nhanh chóng nhưng lại tồn tại một rào cản lớn: sự không tương thích giữa các thiết bị đến từ những hệ sinh thái khác nhau.
Người dùng thường phải trung thành với một thương hiệu để đảm bảo các thiết bị có thể giao tiếp với nhau một cách ổn định. Điều này không chỉ làm hạn chế trải nghiệm người dùng mà còn cản trở sự phổ cập của công nghệ smarthome đến đại chúng.
Matter ra đời để giải quyết trực tiếp vấn đề đó.
Matter là gì và vì sao lại quan trọng với nhà thông minh?
Được phát triển bởi CSA – Connectivity Standards Alliance, Matter là một giao thức truyền thông chuẩn, hoạt động trên nền tảng IP (Internet Protocol), cho phép các thiết bị nhà thông minh từ nhiều thương hiệu khác nhau giao tiếp với nhau dễ dàng, bảo mật và ổn định.
Không chỉ là một giao thức mới, Matter là nỗ lực tập thể của hàng trăm tập đoàn công nghệ lớn – bao gồm Apple, Google, Amazon, Samsung, Huawei… – nhằm đặt nền móng cho một chuẩn kết nối thống nhất cho toàn ngành.
Với Matter, một bóng đèn có thể đến từ Philips Hue, cảm biến chuyển động đến từ Aqara, và thiết bị điều khiển là iPhone – tất cả vẫn có thể hoạt động đồng bộ trong một hệ sinh thái duy nhất, không cần phụ thuộc vào nền tảng độc quyền. Điều này mở ra một kỷ nguyên mới, nơi người dùng có thể tự do lựa chọn thiết bị theo chức năng và thẩm mỹ, thay vì bị giới hạn bởi logo thương hiệu.
Tầm quan trọng của Matter không chỉ dừng ở kết nối thiết bị. Mà nó còn góp phần khẳng định rằng: nhà thông minh không còn là đặc quyền của một hệ sinh thái cụ thể, mà là một không gian mở – nơi mọi thiết bị được nói chung một ngôn ngữ.
Với sự đồng thuận rộng khắp từ các ông lớn công nghệ, Matter đang dần trở thành chuẩn chung trong thế giới smarthome, và là hạ tầng quan trọng để các giải pháp trong tương lai vận hành mượt mà và hiệu quả hơn.
Cách thức hoạt động của giao thức Matter
Để hiểu vì sao Matter có thể trở thành ngôn ngữ chung cho các thiết bị nhà thông minh, trước tiên bạn cần nhìn vào cách thức mà giao thức này vận hành bên trong hệ thống.
Matter là một giao thức hoạt động trên tầng ứng dụng của mô hình OSI – tức là tầng cao nhất, nơi các thiết bị bắt đầu tương tác trực tiếp với người dùng thông qua những thao tác như bật đèn, điều khiển điều hòa hay khóa cửa. Nhưng điểm đặc biệt là Matter dựa trên nền tảng Internet Protocol (IP), với khả năng vận hành linh hoạt qua cả mạng có dây và không dây.
Về mặt kiến trúc, một hệ thống smarthome sử dụng Matter thường có ba thành phần chính:
- Thiết bị trung tâm (Master Hub) đóng vai trò điều phối kết nối giữa các thiết bị trong mạng cục bộ. Nó không nhất thiết phải là một bộ điều khiển riêng biệt – đôi khi chính các thiết bị như loa thông minh hoặc bộ định tuyến Wi-Fi có thể kiêm nhiệm vai trò này. Trong các công trình lớn, có thể sử dụng nhiều Hub để phân vùng và mở rộng vùng phủ.
- Thiết bị điều khiển (Controller) là nơi người dùng tương tác trực tiếp. Có thể là smartphone, tablet, máy tính bảng hay bảng điều khiển gắn tường. Các thiết bị này kết nối tới Master Hub thông qua giao thức Matter và đóng vai trò gửi lệnh hoặc tạo các kịch bản tự động.
- Thiết bị đầu cuối (End Device) là các thiết bị thực thi, ví dụ như công tắc, đèn LED, cảm biến chuyển động, quạt, điều hòa... Khi đã được cấu hình kết nối vào hệ thống, chúng có thể được điều khiển hoặc phối hợp với nhau để vận hành theo các tình huống thực tế.
Một ví dụ điển hình về thiết bị điều khiển đa năng hỗ trợ Matter là Atios – ADE-R12, bộ điều khiển có tích hợp sẵn 12 ngõ ra relay, 12 ngõ vào số và bộ điều khiển DALI-2. Thiết bị này cho phép người dùng kết nối các thiết bị truyền thống như nút nhấn, công tắc, cảm biến chuyển động,v.v.. và đưa chúng trở thành một phần trong hệ thống Matter. Thông qua DALI, ADE-R12 có thể điều khiển lên đến 64 đèn hoặc relay, đồng thời kết nối thêm 64 công tắc và cảm biến DALI-2, đáp ứng tốt nhu cầu mở rộng cho cả chiếu sáng, điều hòa, rèm và hệ thống kiểm soát ra vào.
Giao thức Matter sử dụng IPv6 ở tầng mạng, UDP hoặc TCP ở tầng truyền dẫn, và có thể truyền dữ liệu qua nhiều loại kết nối (từ Wi-Fi, Thread, Ethernet cho đến Bluetooth Low Energy). Nhờ đó, Matter có thể hoạt động mượt mà trong các môi trường mạng khác nhau.
Khi bạn mua một thiết bị có chứng nhận Matter (được in logo rõ ràng trên bao bì), việc kết nối rất đơn giản: chỉ cần đưa thiết bị vào mạng cục bộ thông qua mã QR hoặc công nghệ nhận diện gần (NFC/Bluetooth), và nó sẽ tự động được nhận diện bởi hệ thống, sẵn sàng để điều khiển từ bất kỳ thiết bị tương thích nào trong nhà.
Nói cách khác, Matter không tạo ra một hệ sinh thái mới, nó kết nối các hệ sinh thái vốn biệt lập thành một hệ thống mở, nơi người dùng có thể tự do lắp ghép, điều khiển và mở rộng theo nhu cầu thực tế.
Những tiện ích vượt trội của giao thức Matter
Việc một giao thức kết nối mới xuất hiện trong ngành nhà thông minh không còn là chuyện xa lạ. Nhưng điều khiến Matter thực sự khác biệt chính là ở khả năng giải quyết một loạt vấn đề tồn tại lâu năm mà người dùng và cả nhà sản xuất đều phải đối mặt.
Những tiện ích mà Matter mang lại không chỉ nằm ở trải nghiệm vận hành, mà còn tác động đến cả cấu trúc cạnh tranh trong ngành.
Khả năng tương thích chéo giữa các hệ sinh thái
Trong quá khứ, nếu người dùng thường bị mắc kẹt trong hệ sinh thái của một thương hiệu. Mua đèn của hãng A thì phải dùng cảm biến và app của hãng A, nếu đổi sang hãng B là phải làm lại từ đầu. Thì với Matter, rào cản này gần như được gỡ bỏ hoàn toàn.
Matter được thiết kế để đảm bảo tất cả thiết bị đạt chuẩn đều có thể giao tiếp được với nhau, bất kể là thương hiệu nào. Điều này có nghĩa là một hệ thống smarthome có thể bao gồm đèn của Philips, cảm biến của Aqara, ổ cắm của Orvibo và bộ điều khiển của Apple hoặc Google – mà vẫn hoạt động trơn tru.
Với những người đang đầu tư từng bước vào nhà thông minh, đây là một lợi thế cực lớn. Họ không còn bị ràng buộc vào một hãng cụ thể, mà có thể chọn thiết bị theo nhu cầu thực tế, thiết kế nội thất hoặc ngân sách, miễn là sản phẩm đó hỗ trợ Matter.
Trải nghiệm sử dụng thống nhất và dễ tiếp cận
Một trong những điểm thường bị phàn nàn ở các hệ smarthome hiện nay là việc cấu hình phức tạp, giao diện không nhất quán và phải học lại cách dùng khi đổi thương hiệu. Với Matter, trải nghiệm này sẽ được đồng bộ hóa.
Tất cả thiết bị Matter đều tuân theo một cơ chế ghép nối tiêu chuẩn, thường là quét QR hoặc chạm gần để nhận diện. Một khi đã kết nối, chúng có thể được điều khiển qua bất kỳ nền tảng hỗ trợ nào như Apple Home, Google Home, Amazon Alexa…
Việc này giúp người dùng có cảm giác đang vận hành một hệ thống duy nhất, thay vì nhiều phần mềm và nền tảng rời rạc như trước đây. Không cần quá am hiểu kỹ thuật, người dùng thông thường vẫn có thể tự lắp đặt, vận hành và mở rộng hệ thống.
Thúc đẩy cạnh tranh công bằng, tập trung vào trải nghiệm
Matter không xóa bỏ các thương hiệu lớn, mà buộc họ phải cạnh tranh sòng phẳng dựa trên giá trị thật. Khi rào cản kết nối bị loại bỏ, các hãng không còn có thể giữ chân khách hàng bằng hệ sinh thái khép kín, mà phải thực sự đầu tư vào trải nghiệm, chất lượng phần cứng và sự tinh tế trong thiết kế.
Đây cũng là cơ hội để các thương hiệu vừa và nhỏ có năng lực, đặc biệt ở thị trường nội địa, có thể vươn lên bằng những sản phẩm tốt, dễ kết nối và đáp ứng đúng nhu cầu. Với người tiêu dùng, điều này mang lại một thị trường mở, minh bạch hơn và nhiều lựa chọn hơn.
Những thách thức hiện tại của Matter
Dù được kỳ vọng là giải pháp thống nhất cho thị phần smarthome toàn cầu, Matter vẫn đang trong giai đoạn phát triển và hoàn thiện. Một số vấn đề mang tính bản chất kỹ thuật, số khác lại đến từ quá trình triển khai thực tế tại các công trình dân dụng và thương mại. Việc nhìn nhận rõ những hạn chế này sẽ giúp người dùng đưa ra quyết định chính xác hơn khi cân nhắc đầu tư hệ thống sử dụng Matter.
Hành trình từ “kết nối được” đến “dễ sử dụng” chưa hoàn tất
Việc các thiết bị có thể giao tiếp với nhau là bước đầu tiên. Tuy nhiên, việc vận hành mượt mà, trực quan và thân thiện với mọi người dùng lại là một bài toán khác – và đó chính là nơi Matter đang phải đối mặt với thử thách lớn nhất.
Phần lớn hệ thống nhà thông minh hiện nay vẫn dựa vào các hình thức điều khiển gián tiếp như app hoặc giọng nói. Điều này tiện lợi với một số người, nhưng lại gây khó khăn với người lớn tuổi, trẻ nhỏ hoặc người không quen dùng công nghệ. Trong khi đó, Matter hiện vẫn chưa có một chuẩn giao diện điều khiển thống nhất, trải nghiệm người dùng vẫn phụ thuộc nhiều vào bên thứ ba.
Không phải thiết bị nào cũng sử dụng giao thức Matter được
Mặc dù Matter được thiết kế mở và miễn phí, nhưng không phải thiết bị nào trên thị trường cũng có thể cập nhật để tương thích. Các dòng sản phẩm cũ thiếu phần cứng phù hợp, hoặc có bộ nhớ, khả năng xử lý thấp, sẽ không thể đạt chuẩn Matter ngay cả khi nhà sản xuất muốn hỗ trợ.
Với người dùng đang sử dụng hệ thống smarthome đã đầu tư từ trước, việc nâng cấp có thể đòi hỏi thay đổi thiết bị hoặc hệ thống trung tâm, dẫn đến chi phí đáng kể. Ngoài ra, trong giai đoạn chuyển tiếp, người dùng có thể gặp tình trạng "lưỡng hệ", nơi một phần thiết bị dùng Matter, phần còn lại không, gây phức tạp khi tích hợp.
Thách thức về vấn đề bảo mật và cập nhật
Một trong những điểm mạnh của Matter là cho phép nhiều thiết bị từ các hãng khác nhau cùng vận hành trong một hệ thống. Nhưng chính sự phân tán này lại đặt ra yêu cầu rất cao về đồng bộ bảo mật, khả năng cập nhật firmware và trách nhiệm kỹ thuật sau bán hàng.
Trong khi các tập đoàn lớn có đủ năng lực để thường xuyên cập nhật bảo mật và duy trì chất lượng phần mềm, thì các hãng nhỏ hơn, đặc biệt là những đơn vị sản xuất theo đơn đặt hàng OEM/ODM có thể gặp khó khăn. Việc một thiết bị trong mạng Matter không được cập nhật đúng cách có thể trở thành điểm yếu gây mất an toàn cho toàn bộ hệ thống.
Do đó, khi đầu tư vào một hệ thống nhà thông minh sử dụng Matter, người dùng không chỉ cần quan tâm đến tính tương thích, mà còn nên xem xét đến năng lực hỗ trợ kỹ thuật, chu kỳ cập nhật và mức độ uy tín của từng thương hiệu.
Ứng dụng thực tế của Matter trong nhà thông minh
Điều khiến Matter trở nên thực tiễn không chỉ nằm ở ý tưởng kết nối mở, mà còn ở chính số lượng thiết bị đã bắt đầu hỗ trợ giao thức này trong đời sống hằng ngày.
Trong chưa đầy ba năm kể từ khi ra mắt chính thức, Matter đã có mặt trong hàng trăm chủng loại thiết bị – từ những sản phẩm phổ biến như công tắc, đèn chiếu sáng, cảm biến cho đến các hệ thống phức tạp hơn như điều hòa trung tâm, màn chiếu và khóa cửa điện tử.
Một hệ thống nhà thông minh theo chuẩn Matter có thể bao gồm:
- Các công tắc âm tường điều khiển đèn chiếu sáng, kết hợp cùng cảm biến chuyển động hoặc cảm biến ánh sáng để tự động bật/tắt theo điều kiện môi trường.
- Ổ cắm thông minh giúp kiểm soát nguồn điện cho thiết bị gia dụng và giám sát mức tiêu thụ điện năng.
- Rèm tự động đóng mở theo lịch trình hoặc theo cường độ ánh sáng ngoài trời.
- Khóa cửa điện tử có tích hợp vân tay và kết nối Matter, cho phép kiểm soát và nhật ký ra vào từ xa, mà không cần qua app riêng biệt.
- Các thiết bị giải trí như TV, loa thông minh, dàn âm thanh – tất cả có thể hoạt động chung trong một kịch bản điều khiển: chẳng hạn khi bật “chế độ xem phim”, đèn tự động dim xuống, rèm đóng lại và dàn âm thanh khởi động.
Đặc biệt, Matter đang được cập nhật định kỳ để hỗ trợ thêm nhiều dòng thiết bị mới. Từ phiên bản 1.0 đến phiên bản 1.3 hiện tại, danh sách các thiết bị được chứng nhận đã mở rộng đáng kể. Các sản phẩm như máy giặt, điều hòa không khí, máy hút bụi, bếp từ, và thậm chí là cửa garage tự động,v.v.. đều đang dần được các nhà sản xuất tích hợp Matter ngay từ giai đoạn thiết kế.
Tình hình phát triển và lộ trình mở rộng của Matter
Từ khi chính thức ra mắt vào cuối năm 2022, Matter đã cho thấy tốc độ phát triển hiếm thấy trong lĩnh vực giao thức truyền thông. Với sự hậu thuẫn của hàng trăm tập đoàn công nghệ toàn cầu và cách tiếp cận mở, Matter nhanh chóng được các nhà sản xuất thiết bị smarthome đưa vào lộ trình phát triển sản phẩm.
Tính đến giữa năm 2024, tổ chức Connectivity Standards Alliance (CSA) – đơn vị điều phối Matter – đã công bố phiên bản mới nhất: Matter 1.3, với hàng loạt cập nhật quan trọng mở rộng phạm vi ứng dụng.
Ở những phiên bản đầu tiên như Matter 1.0 và 1.1, giao thức chủ yếu tập trung vào các thiết bị cơ bản: bóng đèn, công tắc, ổ cắm thông minh, cảm biến chuyển động, khóa cửa điện tử và một số dòng màn hình điều khiển. Đây là bước đi hợp lý, bởi các thiết bị này chiếm phần lớn trong các hệ thống nhà thông minh hiện có và thường là điểm bắt đầu của người dùng phổ thông.
Tuy nhiên, từ bản cập nhật 1.2 và đặc biệt là 1.3, Matter đã bước sang giai đoạn mở rộng mạnh mẽ. Các thiết bị như máy giặt, điều hòa, tủ lạnh, máy lọc không khí, lò vi sóng và robot hút bụi đã bắt đầu được đưa vào danh sách hỗ trợ chính thức. Điều này cho thấy định hướng rõ ràng của Matter không chỉ dừng lại ở điều khiển ánh sáng hay môi trường, mà hướng đến kiểm soát toàn bộ hệ sinh thái thiết bị gia dụng trong nhà.
Lộ trình tiếp theo mà CSA công bố bao gồm một số nhóm thiết bị quan trọng:
- Camera giám sát: một trong những mảng còn thiếu hiện nay, do yêu cầu cao về truyền tải video và bảo mật.
- Bộ phát Wi-Fi và thiết bị mạng: nhằm đồng bộ quản lý kết nối trong nhà.
- Thiết bị cảm biến môi trường: như cảm biến chất lượng không khí, độ ẩm, áp suất – phục vụ các hệ thống điều hòa thông minh hoặc cảnh báo an ninh môi trường.
Mặc dù các nhóm thiết bị này vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và tiêu chuẩn hóa, nhưng xu hướng rõ ràng là: Matter đang từng bước tiến về một chuẩn kết nối toàn diện, nơi tất cả thiết bị điện tử trong nhà (từ chiếu sáng, an ninh, giải trí đến tiện ích) đều có thể vận hành thống nhất trên một nền tảng mở.
Đây không chỉ là bước phát triển kỹ thuật, mà còn là một chuyển biến lớn về mặt thị trường. Khi tất cả thiết bị điện tử tiêu dùng dần tuân theo cùng một chuẩn kết nối, người dùng sẽ được trao quyền chủ động nhiều hơn trong việc lắp đặt, sử dụng và mở rộng hệ thống mà không cần phụ thuộc quá sâu vào một nhà cung cấp duy nhất.
Các thương hiệu đã hỗ trợ Matter
Một trong những yếu tố then chốt giúp Matter nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường chính là sự tham gia rộng rãi từ các thương hiệu lớn nhỏ trên toàn cầu. Không chỉ là sự ủng hộ mang tính biểu tượng, các tập đoàn công nghệ hàng đầu đã chính thức tích hợp Matter vào sản phẩm của họ, biến nó từ một chuẩn kỹ thuật lý thuyết thành một giải pháp thực tế có mặt trong đời sống hàng ngày.
Theo thống kê mới nhất từ CSA, đến giữa năm 2024 đã có hơn 280 thương hiệu công bố hỗ trợ Matter trong danh mục sản phẩm. Danh sách này bao gồm những cái tên quen thuộc như:
- Apple với hệ sinh thái HomeKit hiện đã hỗ trợ Matter, cho phép người dùng iOS điều khiển các thiết bị bên thứ ba một cách mượt mà hơn.
- Google tích hợp Matter vào Google Home và Android, giúp việc ghép nối thiết bị trở nên đơn giản, gần như tức thì.
- Amazon với các dòng loa Echo và thiết bị điều khiển Alexa, đồng thời mở rộng Matter đến các thiết bị Zigbee thông qua cầu nối nội bộ.
- Samsung bổ sung Matter vào nền tảng SmartThings, tạo lợi thế khi đồng bộ hóa với TV, tủ lạnh, máy giặt và các thiết bị gia dụng khác.
- Ngoài ra còn có Huawei, IKEA, Aqara, Sonoff, Orvibo, Tuya và hàng trăm hãng thiết bị IoT độc lập khác.
Điểm đáng chú ý là Matter không giới hạn cho các ông lớn công nghệ, mà là một chuẩn mở. Điều này mở ra cơ hội rất lớn cho các thương hiệu nội địa, OEM, ODM. Đây là những đơn vị có năng lực sản xuất tốt nhưng trước đây bị hạn chế vì không xây dựng được hệ sinh thái riêng. Giờ đây, chỉ cần thiết bị đạt chuẩn Matter, họ hoàn toàn có thể đưa sản phẩm ra thị trường toàn cầu với khả năng kết nối mạnh mẽ, được người dùng tin tưởng.
Với người tiêu dùng, điều này mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Thay vì bị buộc phải mua tất cả thiết bị từ một thương hiệu để đảm bảo tương thích, họ giờ đây có thể chọn thiết bị theo nhu cầu, theo thiết kế nội thất hoặc ngân sách, mà vẫn đảm bảo mọi thứ hoạt động ổn định trong một hệ thống thống nhất.
Đặc biệt với những công trình có sự phối hợp giữa nhiều bên như dự án nhà mẫu, biệt thự, căn hộ cao cấp,v.v.. Matter giúp giảm đáng kể rào cản tích hợp giữa các nhóm thiết bị đến từ nhiều nhà cung cấp khác nhau.
Matter có phải là tương lai của nhà thông minh?
Khi công nghệ nhà thông minh ngày càng phổ biến và trở thành một phần trong tiêu chuẩn sống hiện đại, nhu cầu kết nối ổn định, dễ dùng, linh hoạt giữa các thiết bị trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Trong bối cảnh đó, Matter không chỉ xuất hiện như một lựa chọn kỹ thuật, mà là một bước tiến mang tính định hình lại toàn bộ ngành công nghiệp smarthome.
Từ việc phá vỡ rào cản giữa các hệ sinh thái khép kín, đến khả năng mở rộng đa dạng loại thiết bị và thúc đẩy cạnh tranh dựa trên trải nghiệm thật, Matter đang kiến tạo một môi trường mà người dùng là trung tâm, chứ không phải công nghệ. Người dùng được quyền lựa chọn thiết bị phù hợp nhất, thương hiệu không còn phải lo giam chân khách hàng bằng nền tảng riêng, mà tập trung vào phát triển sản phẩm tốt hơn.
Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận thực tế rằng Matter chưa hoàn hảo. Vẫn còn những thách thức về trải nghiệm người dùng, khả năng tương thích ngược, và đặc biệt là bảo mật trong môi trường kết nối mở. Nhưng với sự đồng thuận rộng khắp từ các ông lớn công nghệ, cùng lộ trình cập nhật rõ ràng và đà phát triển mạnh mẽ, Matter có đủ nền tảng để trở thành chuẩn giao tiếp thống nhất cho nhà thông minh trong thập kỷ tới.
Dù bạn là kiến trúc sư, kỹ sư hệ thống, nhà đầu tư dự án hay người dùng cá nhân, Matter là một cái tên đáng để theo dõi, và thậm chí đáng để bắt đầu thử nghiệm từ bây giờ.
