Tại Việt Nam, ngày càng có nhiều công trình kiến trúc cổ được phục dựng, chuyển đổi công năng hoặc đưa vào khai thác du lịch, từ biệt thự Pháp cổ đến bảo tàng, khách sạn di sản hay nhà hát lâu đời. Tuy nhiên, bài toán đặt ra cho các kiến trúc sư và nhà đầu tư là: làm sao để nâng cấp hệ thống chiếu sáng mà không xâm hại đến kết cấu nguyên bản của công trình?
Công nghệ chiếu sáng không dây Casambi ra đời như một giải pháp hoàn hảo. Không cần khoan đục, không phải đi lại đường dây phức tạp, Casambi giúp kiến tạo trải nghiệm ánh sáng mới một cách hiệu quả, tiết kiệm năng lượng và tôn trọng tuyệt đối các giá trị nguyên bản của di sản.
Liệu có thể vừa nâng cấp ánh sáng, vừa bảo tồn kiến trúc?
Với các công trình di sản, bất kỳ can thiệp kỹ thuật nào, dù là nhỏ nhất, cũng có thể ảnh hưởng đến giá trị kiến trúc nguyên bản. Việc đục tường, chạy lại dây điện hay lắp đặt thiết bị mới thường không được khuyến khích, thậm chí bị cấm trong một số công trình xếp hạng di tích. Tuy nhiên, nhu cầu nâng cấp hệ thống chiếu sáng là rất rõ ràng: hệ thống cũ thường tiêu tốn năng lượng, chất lượng ánh sáng không còn đảm bảo và thiếu khả năng điều khiển linh hoạt cho các hoạt động sử dụng hiện đại.
Chính vì vậy, giải pháp lý tưởng phải đáp ứng hai yêu cầu tưởng chừng đối lập: bảo tồn toàn vẹn kiến trúc và tối ưu trải nghiệm ánh sáng theo tiêu chuẩn hiện đại. Đây cũng là lý do vì sao xu hướng retrofit (tức nâng cấp cải tiến hệ thống hiện có mà không phá vỡ kết cấu ban đầu), đang được các chuyên gia chiếu sáng, kiến trúc sư và chủ đầu tư quan tâm nhiều hơn bao giờ hết.
Trong lĩnh vực chiếu sáng, retrofit có thể hiểu là thay thế hoặc bổ sung thiết bị chiếu sáng mới thông minh và tiết kiệm năng lượng hơn, mà không cần tháo dỡ toàn bộ hệ thống cũ. Nhờ đó, công trình vừa giữ được giá trị nguyên bản, vừa đáp ứng các tiêu chuẩn sử dụng đương đại.
Công nghệ điều khiển không dây chính là chìa khóa để hiện thực hóa điều đó. Thay vì đi dây tín hiệu hoặc lắp các tủ điều khiển cồng kềnh, một hệ thống như Casambi cho phép liên kết các thiết bị chiếu sáng hoàn toàn qua sóng Bluetooth Low Energy, giúp việc thi công trở nên linh hoạt, gọn gàng và không ảnh hưởng đến cấu trúc hiện hữu của công trình.
Casambi mang lại gì cho các công trình di sản?
Casambi là hệ thống điều khiển chiếu sáng không dây sử dụng công nghệ Bluetooth Low Energy (BLE), cho phép các thiết bị chiếu sáng giao tiếp với nhau mà không cần hệ thống dây tín hiệu truyền thống. Với đặc thù kỹ thuật này, Casambi không chỉ giúp rút gọn khâu thi công, mà còn mở ra nhiều lợi ích cụ thể cho các công trình cổ, nơi mà việc can thiệp vật lý cần được hạn chế tối đa.
- Thi công linh hoạt, không xâm lấn kiến trúc. Casambi loại bỏ nhu cầu đi dây điều khiển phức tạp. Thiết bị có thể được lắp đặt ở những vị trí sẵn có, tận dụng đường điện hiện hữu, hạn chế tối đa việc khoan cắt tường, trần hay sàn, điều tối kỵ trong các công trình bảo tồn.
- Điều khiển thông minh, dễ dàng cập nhật. Hệ thống Casambi có thể được cấu hình và điều khiển trực tiếp bằng ứng dụng trên điện thoại hoặc máy tính bảng. Người dùng có thể thay đổi mức sáng, tạo kịch bản ánh sáng theo thời gian, hoạt cảnh, hoặc cảm biến – tất cả đều không cần can thiệp phần cứng.
- Tương thích đa dạng thiết bị và kiểu dáng đèn. Casambi không ràng buộc theo một thương hiệu đèn cụ thể. Nhiều hãng chiếu sáng cao cấp quốc tế đã tích hợp Casambi vào driver hoặc module đèn, từ đó giúp các kiến trúc sư và nhà thiết kế có nhiều lựa chọn về kiểu dáng, phong cách ánh sáng phù hợp với công trình cổ.
- Tối ưu vận hành và tiết kiệm năng lượng. Casambi hỗ trợ các chức năng như lập lịch tắt/mở, điều chỉnh độ sáng theo thời gian thực, phản hồi cảm biến chuyển động hay ánh sáng tự nhiên, từ đó giảm thiểu điện năng tiêu thụ mà vẫn đảm bảo trải nghiệm ánh sáng như mong muốn.
- Dễ bảo trì, nâng cấp và mở rộng. Do không có bộ điều khiển trung tâm cứng nhắc, hệ thống Casambi có thể mở rộng hoặc thay đổi từng phần mà không làm gián đoạn toàn bộ hoạt động chiếu sáng. Đây là điểm cộng lớn cho các công trình bảo tồn vốn rất khó can thiệp sau khi đã đưa vào khai thác.
Điều gì làm nên trải nghiệm ánh sáng trong công trình di sản?
Không gian di sản luôn mang trong mình một lớp ký ức, một chiều sâu văn hóa mà ánh sáng không chỉ đơn thuần là phương tiện chiếu sáng, nó trở thành yếu tố định hình cảm xúc, dẫn dắt thị giác và khơi gợi tinh thần của không gian.
Ở những công trình như bảo tàng, biệt thự cổ hay nhà hát lâu đời, ánh sáng cần đủ tinh tế để làm nổi bật đường nét kiến trúc, chất liệu bề mặt và các chi tiết nghệ thuật, nhưng đồng thời cũng phải giữ được sự tôn trọng với lịch sử, không lấn át hay phá vỡ tinh thần của công trình.
Một hệ thống chiếu sáng lý tưởng cho không gian di sản cần đáp ứng đồng thời các tiêu chí:
- Đủ sáng để phục vụ chức năng sử dụng, nhưng vẫn duy trì độ mềm và dịu để tránh gây mỏi mắt hay làm hỏng vật liệu nội thất gốc.
- Có khả năng điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với nhiều hoạt động trong cùng một không gian, từ trưng bày đến sự kiện, hội họp, đón tiếp.
- Giữ được không gian tĩnh lặng về mặt kỹ thuật: không lộ dây, không chiếm dụng nhiều diện tích, không gây nhiễu thẩm mỹ.
- Và quan trọng nhất: bảo vệ chất lượng gốc của công trình, từ màu sắc tường vữa, kết cấu gỗ đến tranh, tượng hoặc các vật thể lịch sử.
Đây là nơi mà giải pháp điều khiển ánh sáng thông minh như Casambi thể hiện thế mạnh. Khả năng tùy biến kịch bản chiếu sáng, điều chỉnh ánh sáng theo thời gian thực, và đặc biệt là vận hành hoàn toàn không dây – chính là công cụ để ánh sáng tồn tại một cách khéo léo trong không gian di sản. Không áp đặt, không phô trương, mà dẫn dắt nhẹ nhàng để người xem cảm được cái đẹp – theo đúng tinh thần vốn có của nơi chốn.
Minh chứng thực tế: Casambi tái sinh công trình cổ như thế nào?
Tại châu Âu, cái nôi của nhiều công trình kiến trúc cổ hàng trăm năm tuổi, việc nâng cấp chiếu sáng luôn là một thách thức lớn đối với các nhà bảo tồn. Tuy nhiên, nhiều dự án đã cho thấy rằng với Casambi, ánh sáng không chỉ đóng vai trò kỹ thuật, mà còn trở thành công cụ phục dựng cảm xúc và nâng tầm trải nghiệm di sản.
Royal Academy of Arts, London
Là một trong những tổ chức nghệ thuật danh tiếng nhất Vương quốc Anh, Royal Academy of Arts thường xuyên tổ chức triển lãm quy mô lớn trong không gian kiến trúc cổ kính. Khi cần nâng cấp hệ thống chiếu sáng để linh hoạt hơn mà vẫn giữ nguyên kiến trúc, họ đã lựa chọn giải pháp không dây Casambi kết hợp với đèn Palco của iGuzzini và driver eldoLED.
Casambi cho phép đội ngũ kỹ thuật điều chỉnh ánh sáng từng tác phẩm trực tiếp qua app, ngay tại hiện trường, không cần kéo dây hay lắp tủ điều khiển. Từ một yêu cầu đơn giản như: bức tranh kia cần sáng hơn, họ có thể xử lý ngay lập tức, không cần giàn giáo hay tháo lắp gì thêm. Trải nghiệm này giúp việc tổ chức triển lãm hiệu quả hơn, đồng thời tôn trọng tuyệt đối giá trị lịch sử của không gian.
Domus Aurea, Rome
Một ví dụ khác đến từ Rome, nơi có Domus Aurea, được mệnh danh là cung điện xa hoa nhất thời La Mã cổ đại. Với hàng ngàn năm tuổi và nằm sâu dưới lòng đất, nơi đây đòi hỏi hệ thống chiếu sáng vừa bảo tồn được hiện trạng, vừa đủ tinh tế để dẫn dắt du khách qua các hành lang, phòng vòm, chi tiết chạm trổ.
Giải pháp được chọn là kết hợp giữa đèn ngoài trời chịu thời tiết (IP65) và hệ thống điều khiển Casambi. Nhờ khả năng vận hành không dây, hệ thống này tận dụng lại toàn bộ vị trí lắp đặt cũ mà không cần khoan đục thêm. Đặc biệt, Casambi được cấu hình để ánh sáng chỉ kích hoạt khi có người di chuyển ngang qua, giúp giảm tối đa lượng nhiệt và ánh sáng tiếp xúc với bề mặt cổ vật, một giải pháp bảo tồn đầy thuyết phục.
Có nên bảo tồn di sản bằng ánh sáng thông minh
Khi nói đến bảo tồn kiến trúc, người ta thường nghĩ đến việc gia cố tường vách, phục dựng mái ngói hay giữ nguyên vật liệu gốc. Nhưng ánh sáng, thứ không để lại dấu vết vật lý, lại là yếu tố có thể âm thầm làm thay đổi cảm nhận của người xem, quyết định xem một không gian có sống động, có đáng nhớ hay không.
Trong bối cảnh hiện nay, khi nhiều công trình di sản đang được hồi sinh để phục vụ du lịch, triển lãm hay lưu trú cao cấp, nhu cầu chiếu sáng cũng thay đổi theo. Chủ đầu tư không chỉ cần hệ thống tiết kiệm điện mà còn cần một giải pháp chiếu sáng thẩm mỹ, dễ vận hành và không làm tổn hại đến kiến trúc gốc.
Casambi chính là một công cụ hiện đại giúp đạt được điều đó:
- Không dây, không xâm lấn
- Điều khiển thông minh, tinh chỉnh linh hoạt
- Dễ bảo trì, tiết kiệm năng lượng
- Tạo nên trải nghiệm ánh sáng tinh tế, đúng tinh thần không gian
Và quan trọng nhất, Casambi cho thấy một điều, bảo tồn không có nghĩa là dừng lại, mà là phát triển có ý thức. Khi công nghệ đóng vai trò hỗ trợ, chứ không thay thế, thì ánh sáng không chỉ soi sáng không gian, mà còn gìn giữ những giá trị đã tồn tại hàng thế kỷ.
