Công tắc đảo chiều là gì?

Công tắc đảo chiều (hay còn gọi là công tắc 2 chiều, công tắc đổi chiều) là thiết bị quen thuộc trong lắp đặt điện dân dụng. Nhờ cấu tạo đặc biệt, công tắc này cho phép bạn bật tắt cùng một bóng đèn từ hai vị trí khác nhau, rất tiện lợi khi sử dụng ở cầu thang, hành lang, phòng ngủ hay gara. Trong bài viết sau, KNXStore sẽ cùng bạn tìm hiểu khái niệm, công dụng và cách đấu nối công tắc đảo chiều sao cho an toàn và hiệu quả.

Công tắc đảo chiều là gì?

Công tắc đảo chiều hay còn được gọi là công tắc 2 chiều hoặc công tắc 3 cực. Thiết bị này có cấu tạo 3 chốt, 1 cực động, 2 cực tĩnh để chuyển dòng với nhau. Với cấu tạo này sẽ khiến cho quá trình đấu nối phức tạp hơn rất nhiều so với công tắc 1 chiều chỉ có 2 cực. Tuy nhiên, công tắc đảo chiều mang lại rất nhiều lợi ích trong quá trình sử dụng.

Hãy tưởng tượng, nếu mạch điện trong cầu thang sử dụng công tắc 1 chiều. Khi đó bạn sẽ không thể bật hoặc tắt bóng đèn theo hướng ngược lại. Đối với công tắc 2 chiều, bạn có thể sử dụng 2 hoặc nhiều công tắc cho cùng một thiết bị điện.

Công tắc 2 chiều được chia thành nhiều loại: công tắc 2 chiều đơn, đôi và ba, với thiết kế bấm công tắc khác nhau. Tuy nhiên, thiết bị đầu cuối bên trong không thay đổi, hệ thống mạch điện vẫn là 3 cực nối với dây.

Nguyên lý hoạt động của công tắc đảo chiều

Công tắc đảo chiều, còn được gọi là công tắc 2 chiều, hoạt động dựa trên nguyên lý thay đổi đường đi của dòng điện qua các cực nối bên trong công tắc. Mỗi công tắc loại này có 3 cực: một cực chung (COM) và hai cực ra (L1, L2). Khi gạt công tắc, dòng điện từ cực chung sẽ được chuyển sang L1 hoặc L2, tạo nên hai trạng thái đóng, mở khác nhau.

Khi lắp đặt hai công tắc đảo chiều cho cùng một bóng đèn, việc thay đổi trạng thái ở bất kỳ công tắc nào sẽ làm đảo chiều mạch điện. Nhờ đó, bạn có thể bật hoặc tắt bóng đèn từ cả hai vị trí khác nhau. Đây chính là lý do công tắc 2 chiều thường được ứng dụng ở cầu thang, hành lang dài, phòng ngủ (đầu giường và cửa ra vào) hay gara, nơi người dùng cần điều khiển đèn từ nhiều vị trí thuận tiện.

Nguyên lý này giúp công tắc đảo chiều mang lại sự linh hoạt trong sử dụng điện sinh hoạt. Nó vừa đảm bảo tính tiện lợi, vừa góp phần tiết kiệm thời gian di chuyển và tăng độ an toàn khi thao tác trong không gian thiếu ánh sáng.

So sánh công tắc đảo chiều với công tắc 1 chiều

Công tắc 1 chiều và công tắc đảo chiều thường gây nhầm lẫn cho người dùng bởi chúng đều có chức năng điều khiển thiết bị điện. Tuy nhiên, mỗi loại lại có cấu tạo và ứng dụng hoàn toàn khác nhau:

Cách đấu công tắc đảo chiều đúng kỹ thuật và an toàn

Cách đấu công tắc đảo chiều (hay công tắc 2 chiều) chính là phương pháp đi dây để hai công tắc có thể cùng điều khiển bật/tắt một bóng đèn hoặc thiết bị điện. Đây là kiểu đấu mạch điện thường dùng ở cầu thang, hành lang hay phòng ngủ để tăng sự tiện lợi. Để hiểu thêm về sơ đồ và cách lắp đặt công tắc 2 chiều, bạn có thể xem qua mạch điện cầu thang, đây được coi là ứng dụng phổ biến nhất của loại công tắc này.

Các thiết bị cần chuẩn bị để đi dây điện cầu thang bao gồm: Công tắc 2 chiều, bóng đèn và dây điện. Một điểm bạn cần cực kỳ lưu ý đó là nếu không có chuyên môn cao thì khá khó để bạn đấu được công tắc đảo chiều. Do đó tốt hơn hết bạn nên nhờ sự hỗ trợ đến từ các kỹ thuật viên nếu cần lắp đặt thiết bị này.

Cách 1 - Đấu dây theo phương pháp chuẩn, an toàn nhất

Đây là cách được sử dụng phổ biến nhất khi lắp công tắc 2 chiều. Ưu điểm là an toàn, đúng tiêu chuẩn và dễ sửa chữa khi có sự cố. Điểm hạn chế là cần kéo thêm 2 dây nối giữa hai công tắc, nên tốn dây dẫn hơn. Cách thực hiện:

• Dây nguồn đi vào công tắc thứ nhất.
• Từ công tắc thứ nhất, kéo hai dây nối sang công tắc thứ hai.
• Từ công tắc thứ hai, dẫn dây ra bóng đèn.
• Khi hai công tắc gạt cùng hướng thì bóng đèn sáng, khi gạt ngược nhau thì bóng đèn tắt.

Cách 2: Đấu cắt cả dây nóng và dây nguội

Bên cạnh cách đấu truyền thống, trong thực tế một số thợ điện còn áp dụng phương pháp thứ 2, hay còn gọi là cách đấu cắt cả dây nóng và dây nguội vì nghĩ rằng sẽ tiết kiệm dây hơn.

Theo cách này, thiết bị điện được nối với mạch phụ của công tắc và sử dụng cả dây pha lẫn dây trung tính. Khi bật, đèn hoặc thiết bị nhận đủ nguồn điện để hoạt động bình thường. Khi tắt, cả hai đầu thiết bị đều trở thành cùng loại dây (hoặc đều là pha, hoặc đều là trung tính), do đó không có dòng điện chạy qua.

Một số tài liệu cho rằng phương pháp này giúp giảm điện năng tiêu thụ và tăng tuổi thọ thiết bị, vì ở trạng thái tắt, thiết bị hoàn toàn không còn điện áp dư. Ngoài ra, việc đi dây có thể tiết kiệm hơn đôi chút so với phương pháp 1.

Tuy nhiên, phương pháp này không đảm bảo an toàn như cách đấu chuẩn. Việc cắt cả dây pha và dây trung tính có thể gây nhầm lẫn khi bảo trì, dễ phát sinh nguy cơ giật điện và khó kiểm tra sự cố. Chính vì vậy, phương pháp 2 không được khuyến khích sử dụng trong các công trình hiện nay.

Công dụng của công tắc điện đảo chiều

Khi nhắc đến công dụng của công tắc đảo chiều thì chúng ta phải nói đến tác dụng có thể điều khiển tắt/mở nguồn điện ở hai nơi khác nhau. Ví dụ như ở vị trí phòng ngủ, cầu thang và giữa các tầng,v.v.. Do đó, công tắc nguồn đảo chiều sẽ được sử dụng ở nhiều vị trí không gian ở trong căn hộ của gia chủ. Nó giúp cho gia chủ tiết kiệm được nhiều thời gian và công sức di chuyển.

Điều khiển thiết bị từ nhiều vị trí

Ứng dụng phổ biến nhất của công tắc đảo chiều là lắp ở cầu thang. Bạn có thể bật đèn từ tầng dưới và tắt ở tầng trên mà không cần quay lại vị trí ban đầu. Tương tự, trong hành lang dài hay gara, công tắc đảo chiều giúp bật đèn ở một đầu và tắt ở đầu kia, mang đến sự linh hoạt tối đa.

Tăng sự tiện lợi trong sinh hoạt

Trong phòng ngủ, công tắc đảo chiều thường được bố trí một cái ở cửa ra vào và một cái ở cạnh giường. Nhờ vậy, bạn có thể bật đèn khi bước vào phòng và tắt ngay khi chuẩn bị đi ngủ mà không phải đứng dậy di chuyển. Đây là ứng dụng nhỏ nhưng mang lại sự tiện nghi rõ rệt.

Đảm bảo an toàn khi di chuyển

Ở những khu vực thiếu ánh sáng như cầu thang, hành lang, việc phải đi xa để tắt đèn có thể tiềm ẩn nguy cơ vấp ngã. Công tắc đảo chiều giải quyết vấn đề này bằng cách cho phép bạn điều khiển ánh sáng từ cả hai vị trí, hạn chế rủi ro trong sinh hoạt hằng ngày.

Ứng dụng linh hoạt cho nhiều không gian

Ngoài nhà ở, công tắc đảo chiều còn được sử dụng trong văn phòng, khách sạn, bệnh viện hay các công trình công cộng. Ở những nơi có diện tích lớn hoặc nhiều lối ra vào, thiết bị này giúp tiết kiệm thời gian, công sức và tạo sự thuận tiện cho người dùng.

Lưu ý khi lắp đặt công tắc điện đảo chiều

Để lắp đặt công tắc đảo chiều an toàn, trước khi thực hiện, bạn cần lưu ý những điều dưới đây.

• Chọn vị trí lắp đặt thuận tiện, nên lắp gần cửa ra vào hoặc cầu thang để dễ bật tắt, giúp công tắc phát huy tối đa công dụng.
• Tránh nơi ẩm ướt, không lắp ở nhà tắm, nhà vệ sinh hay khu vực ngoài trời. Nếu bắt buộc, hãy chọn công tắc có khả năng chống nước và chống ẩm.
• Mua tại nơi uy tín, bạn nên chọn đại lý chính hãng để đảm bảo chất lượng và giá cả. KNXStore hiện cung cấp các thiết bị điện thông minh từ Legrand, ThinKNX… phù hợp cho nhu cầu hiện đại.
• Kiểm tra và thay thế định kỳ để dễ kiểm soát tình trạng công tắc. Nếu phát hiện hư hỏng, cần thay thế ngay để đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng.

Ngoài công tắc đảo chiều cơ học còn có lựa chọn nào khác nữa không?

Ngày nay, ngoài công tắc đảo chiều cơ học, bạn cũng có thể lựa chọn công tắc thông minh hoặc điều khiển không dây để bật tắt đèn ở nhiều vị trí mà không cần đi dây phức tạp.

Một ví dụ tiêu biểu là bộ điều khiển không dây Pico của Lutron, cho phép bật tắt và điều chỉnh ánh sáng tiện lợi như công tắc đảo chiều, nhưng hoạt động hoàn toàn qua sóng không dây. Đây là giải pháp hiện đại, phù hợp với không gian đã hoàn thiện nội thất hoặc các công trình cần tính thẩm mỹ cao.

Trên đây là những thông tin cơ bản về công tắc đảo chiều. Hy vọng qua bài viết, bạn đã nắm được cách đấu công tắc an toàn và hiệu quả. Trong trường hợp không có chuyên môn về điện, bạn nên liên hệ với đơn vị thi công chuyên nghiệp để đảm bảo an toàn. Để tham khảo thêm các thiết bị điện thông minh, bạn có thể truy cập website của KNXStore hoặc gọi trực tiếp hotline 0918 918 755.